Dan Ann

Sau nhiều năm đi làm thuê ở các công ty và gặp gỡ nhiều đồng nghiệp khác nhau, có một số điểm chung của những đồng nghiệp mà mình vẫn luôn âm thầm cố gắng không đi theo con đường tương tự của họ. Con đường của những đồng nghiệp này là sự lựa chọn của họ. Bài viết để chia sẻ quan điểm của mình về những lựa chọn mà cá nhân mình luôn nỗ lực để không chọn nó.

Cái tôi

Điều mình nhìn thấy ở một số lớn các đồng nghiệp là cái tôi. Những cái tôi này có nhiều biểu hiện với nhiều tầm ảnh hưởng khác nhau đến những người xung quanh trong môi trường làm việc. Ảnh hưởng lớn nhất là ảnh hưởng đến sức khoẻ tinh thần của bạn và hiệu quả làm việc nhóm. 

• Đồng nghiệp không làm phần của họ trong cùng một dự án chung với bạn (làm chung với những người này giống như làm bài tập nhóm lúc còn là sinh viên vậy. Phần lớn công việc sẽ do một số rất ít người làm. Phần lớn những người trong cùng một nhóm lại ít thấy làm việc. Giống như họ luôn tin vào đức tin từ tận đáy lòng rằng “rồi sẽ có ai đó làm thôi”)
• Đồng nghiệp giả vờ lắng nghe để lấy lệ nhưng không bao giờ cân nhắc ý kiến của người khác (những người này còn tệ hơn khi họ cũng giả tạo y như vậy trong các tình huống giao tiếp hàng ngày)
• Đồng nghiệp phớt lờ bạn, cố tình chậm chạp hoặc làm hỏng các công việc liên quan đến bạn, mỉa mai bằng những lời nói đùa trêu chọc bạn trước mặt người khác, v.v..v (bạn có thể tham khảo thêm một bài dịch của mình về gây hấn thụ động ở đây)

Các ví dụ này liên quan gì đến cái tôi? Lý do đằng sau những hành xử thiếu trách nhiệm, lười biếng, giả tạo, và gây hấn như phía trên là sự ích kỉ của cái tôi chỉ nghĩ đến bản thân của một người. Họ sẽ không quan tâm đến việc đóng góp vào việc chung của nhóm hay đối xử tử tế với người khác. Hậu quả là chúng ta sẽ phải gánh chịu những tổn thất về tinh thần khi làm việc cùng những người này. Đó là cảm giác mệt mỏi và chán nản, nhiều khi là giận dữ và thậm chí phẫn nộ. 

Vì nhiều lý do khác nhau, sẽ luôn có những kiểu người này ở nơi làm việc. Tìm được một nơi làm việc không có kiểu đồng nghiệp ích kỉ như vậy thực sự rất khó. Vậy nên điều chúng ta chỉ có thể làm là học cách xử lý những tình huống liên quan đến kiểu người ích kỉ này. Việc đầu tiên và quan trọng nhất là chăm sóc sức khoẻ tinh thần của bản thân mình để chính chúng ta không bị mệt mỏi, bức xúc và bạn biết đấy, stressed vì đồng nghiệp “hãm”. Tiếp theo có thể là nói chuyện với cấp trên, nói chuyện trực tiếp với đồng nghiệp đó, hay tìm đến một công việc khác nếu môi trường làm việc lại đang “nuôi dưỡng” những hành vi này. 

Quyền lực

Ai trong chúng ta không đam mê quyền lực? Bây giờ mà chúng ta hỏi nhau câu này thì sẽ khó đấy. Vì nếu bạn là một người bình thường nhỏ bé, bạn có thể tự thấy mình rất khiêm tốn, không có gì đặc biệt, chỉ sống cuộc đời của mình và không ham muốn quyền thế nào cả. Vậy quyền lực ở đây là gì? Quyền lực ở đây không nhất thiết phải đến từ một cá nhân hay tổ chức có uy tín, năng lực và thẩm quyền nào cả. Nó có thể đến từ những việc nhỏ hơn hàng ngày mà chúng ta gặp.

• Bạn có nhớ lần cuối bố mẹ lựa chọn trường học hay môn học thêm cho bạn?
• Bạn có nhớ lần cuối cấp trên của bạn mắng một người khác trong công ty? 
• Bạn còn nhớ lần cuối bạn phải vắt chân lên cổ chạy deadline nộp bài cho thầy cô? 

Quyền lực có lẽ là khả năng làm thay đổi một số sự kiện hay sự việc quan trọng trong cuộc đời của một người khác dù người đó muốn hay không. Chúng ta muốn có quyền năng này bởi nó đồng nghĩa với việc chúng ta nắm quyền kiểm soát và khi chúng ta thực hiện quyền đó, ta thậm chí không những thoả mãn cái tôi của mình, ta còn có thể nhận được sự ngưỡng mộ, phục tùng hay kính nể từ người khác. Tất cả đều bón rất tốt cho cái cây tôi trong người ta. 

Quyền lực có gì xấu? Quyền lực có lẽ giống AI (Artificial Intelligence – Trí tuệ nhân tạo) khi mà cả hai đều có những tiềm năng vô cùng lớn nhưng kết quả sẽ phụ thuộc vào người sử dụng chúng. Cấp trên có thể sử dụng quyền lực của họ để giám sát và đốc thúc nhân viên làm việc hiệu quả, nhưng cũng có thể lạm dụng nó để thị uy và bóc lột sức sao động của cấp dưới. Nhiều năm đi làm ở các công ty khác nhau và gặp nhiều kiểu người, mình luôn nhìn thấy những người đam mê quyền lực cố gắng vươn đến nó. Bằng nhiều cách, họ luôn muốn được ở vị trí mà người khác phải xin phép, phải hỏi ý kiến, phải nghe lời, và phải kính nể họ. Một biểu hiện tinh tế hơn của quyền lực có lẽ là uy tín phái sinh. Đó là khi chỉ cần bạn lên tiếng, những người xung quanh sẽ ủng hộ. Đó là khi bạn chỉ cần nói, người khác đã đồng ý và follow. Nếu bạn cũng thích những vị trí quyền lực để mang đến những ảnh hưởng tích cực cho nhóm và công ty, tuyệt vời. Mình chỉ tiếc rằng những người đam mê quyền lực mà mình gặp trong công việc của mình lại không phải là người giỏi sử dụng chúng theo một cách tích cực và mang lại lợi ích cho nhóm. 

Môi trường làm việc càng trở nên phức tạp hơn khi ai cũng tham gia vào cái gọi là “power play”. Đó là khi mình cần trở lại công cuộc đi “rải CV” tìm việc mới. Buồn thay…

Thờ ơ

Khi đã quá mệt mỏi với những kiểu đồng nghiệp ích kỉ hay ham mê quyền lực, có lẽ một trong những cách đối phó chúng ta làm nhiều nhất là nhắm mắt làm ngơ. Chúng ta là người bình thường, chỉ mong muốn đi làm công ăn lương ở đây và không có thời gian hay sức lực cho các đồng nghiệp độc hại. Chúng ta bỏ qua. 

Tuy nhiên kiểu đồng nghiệp thờ ơ lại là những người rất kín tiếng. Họ không sẵn lòng chia sẻ cảm xúc hay chỉ ra những điều bất thường trong công việc mà họ gặp phải. Họ thường chỉ bỏ qua dù sự việc tốt hay xấu. Kiểu đồng nghiệp này có thể “thấy chết không cứu” vì họ không nghĩ rằng họ nên can thiệp vào chuyện của người khác. Họ chỉ muốn làm phần việc của mình, nhận lương và ra về. Họ cũng có thể là những người nhìn thấy những bất công, hành xử xấu của hai nhóm đồng nghiệp phía trên nhưng không lên tiếng. Họ chỉ im lặng. 

Có nhiều cách để chúng ta cùng chung tay xây dựng một môi trường làm việc lành mạnh mà chúng ta mong muốn. Giữ im lặng theo cách thờ ơ với mọi thứ xung quanh không phải là một cách. Hãy thử hình dung một cách đơn giản là mỗi môi trường làm việc có 3 nhóm người: nhóm ích kỉ hay mê quyền lực như phía trên, nhóm thờ ơ, và nhóm đồng nghiệp lành mạnh. Khi nhóm ích kỉ tăng lên và chiếm đa số, dần dà, môi trường làm việc dần trở nên độc hại, chúng ta hoặc sẽ biến thành người ích kỉ hoặc chúng ta trở nên thờ ơ. Nhóm thờ ơ là nhóm ở giữa và sẽ không có bất cứ hành động nào, nên họ không giúp cho môi trường lành mạnh hơn mà chính sự thờ ơ của họ sẽ dung túng cho nhóm ích kỉ ngày một tăng lên. Họ gián tiếp làm cho môi trường làm việc trở nên độc hại. Tuy nhiên đây chỉ là một giả thuyết đã đơn giản hoá đi rất nhiều môi trường làm việc thực tế. Bạn sẽ gặp nhiều kiểu đồng nghiệp hơn, và mỗi công ty cũng có nhóm lãnh đạo đang quan sát môi trường làm việc này. Có nhiều biến số hơn 3.

—

Mình chỉ muốn làm việc. Và công việc của mình không chỉ là việc mà công ty trả lương cho mình làm, mình có trách nhiệm góp phần vào sự lành mạnh của môi trường làm việc đó. Bởi hơn một phần ba thời gian mỗi ngày mình sống cùng những người đồng nghiệp trong môi trường công ty. Nếu không có trách nhiệm với nơi đó, sớm hay muộn chính mình sẽ trở thành nạn nhân của nó.

Một bài viết khác về các kiểu đồng nghiệp ở nơi làm việc: https://dan-ann.com/2020/03/03/nhung-dong-nghiep-minh-khong-moi-tra/